شناخت انواع فرمت‌های محتوایی، اولین قدم برای ورود حرفه‌ای به دنیای محتوا

انسان‌ها رسانه‌هایی متحرک هستند. ما گیرنده و فرستنده انواع فرمت‌های محتوایی آن هم به صورت زنده هستیم؛ مثلا با چشمان خودمان تصویرها، مکان‌ها و آدم‌ها را می‌بینیم؛ با گوش‌هایمان نادیدنی‌ها را می‌شنویم، با زبانمان، ناگفته‌ها را به اطلاع دیگران و حتی شاید خودمان می‌رسانیم. ذهنمان هم اتاق فرمانی دُردانه است که تمام این ماجراها را به عالی‌ترین شکل ممکن، مدیریت می‌کند.
شیوه ارتباط ما فقط به دنیای فیزیکی محدود نمی‌شود. ما در دنیای آنلاین هم به فرمت‌های مختلف با دیگران ارتباط برقرار می‌کنیم. در این قسمت از دیجیتالینگ به سراغ «انواع فرمت‌های محتوایی» می‌رویم و آنها را موشکافی می‌کنیم. اگر از اهالی تولید محتوا هستید یا دوست دارید که به این جُرگه بپیوندید، تا پایان این ماجرا با ما همراه باشید.
این محتوا نیز به یک فرمت بسنده نکرده است. اگر دنبال چیزی به جز متن می‌گردید می‌توانید از بخش زیر به پادکست این گفتار گوش دهید.

محتواها چند نوع فرمت دارند؟

ما پنج نوع فرمت اصلی محتوایی داریم:

1. متن
2. تصویر
3. صدا
4. ویدیو
5. محتوای تعاملی

در دل هر کدام از این فرمت‌ها چند زیر شاخه وجود دارند. در ادامه، هر یک از این فرمت‌ها را با ریزه‌کاری‌های فراوان بررسی می‌کنیم.

قبل از اسکرول و بررسی ادامه مطلب، پیشنهاد می‌کنیم گفتار «کانتنت مارکتینگ چیست؟» را بخوانید و از چند و چون کانتنت مارکتینگ سر دربیاورید.

فرمت متن؛ بررسی موشکافانه دنیای واژه‌ها به روایت واژه‌ها

قبل از هر چیز باید ببینیم که در قلب متن‌ها چه دسته‌بندی‌هایی قرار می‌گیرند؟

• مقاله

معمولا تمام محتوای آموزشی مثل محتواهایی که در سایت «دیجیتالینگ» قرار می‌گیرند، محتوایی از جنس نقد و بررسی که در سایت «زومیت» منتشر می‌شوند یا لیست‌های متنی که توسط سایت «چطور» در وب فارسی قرار می‌گیرند همه و همه نمونه‌هایی از مقاله به شمار می‌روند. صفحه‌های «درباره ما»، «راهنما»، «قوانین و مقررات» و … هم شکلی از محتواهای متنی هستند که در دسته مقاله‌ها قرار می‌گیرند.

• کپشن

نمونه کپشن در پست کانال تلگرام دیجیتالینگ

به احتمال زیاد شما تجربه خوبی در مورد استفاده از کپشن‌ها دارید. چون بخشی از فرایند انتشار پست در شبکه‌های اجتماعی به نوشتن کپشن‌های زیر پست منتهی می‌شود. با این وجود، ماجرای کپشن‌ها به همین بخش خلاصه نمی‌شود. چون نمونه‌های بیشتری از کپشن‌ها وجود دارند؛ مثلا تمام پیام‌هایی که بعد از ثبت‌نام در یک سایت از طریق پیامک برای شما ارسال می‌شوند هم کپشن به شمار می‌روند.

• خبر

محتواهایی که سایت‌های خبری منتشر می‌کنند با مقاله‌ها متفاوت هستند. چون خبرها اتفاقی که افتاده یا حدس می‌زنند که بیفتد را اطلاع‌رسانی می‌کنند و نسبت به آن واکنش نشان می‌دهند. این‌گونه از محتواها سبز نیستند و تاریخ انقضای کوتاه‌مدتی دارند.

اگر در مورد محتوای سبز، سوالی دارید یا می‌خواهید بیشتر راجع به آن بدانید می‌توانید بخش زیادی از پاسخ‌هایتان را در مقاله «محتوای سبز چیست؟» پیدا کنید.

• کتاب الکترونیکی

گاهی از کنار هم قرار دادن چند مقاله می‌توان یک کتاب الکترونیکی درست‌و‌درمان از آب درآورد. معمولا این نوع از محتوا در قالب پی‌دی‌اف منتشر می‌شوند. چیزی شبیه به «کتابچه سبک نگارش دیجیتالینگ» که اکنون منتشر شده و می‌توانید آن را دریافت کنید.

• متن کپی‌رایتینگ

گاهی وقتی در خیابان یا جاده‌های خارج از شهر هستید، چشمتان به بیلبوردهای مختلف می‌افتد و ناگهان، یک جمله تا مغز استخوانتان نفوذ می‌کند.

حتی شاید این ماجرا برای یک لحظه شما را به فکری عمیق فرو ببرد. به این وضعیت «قلاب کردن» مخاطب می‌گویند و قصد این متن، ارسال یک پیام تبلیغاتی به شما بوده است. چرا راه دوری برویم؟ اجازه بدهید از دیجیتالینگ برایتان مثال بزنم.

ما همین چند وقت پیش دوره «تولید پادکست» را آماده کردیم و برایش یک متن تبلیغاتی نوشتیم با این عنوان که: «رنگی تازه بر بوم پادکست‌های فارسی بزنید». مخاطب ما در این دوره، کسانی هستند که به تولید پادکست علاقه دارند.

بنابراین، ما هم از این متن تبلیغاتی برای آن استفاده کردیم. وقتی موضوع گفتگو، کپی‌رایتینگ باشد می‌تواند بیشتر از چند ساعت در مورد آن حرف زد. ولی در آن صورت از اصل موضوع این گفتار خارج می‌شویم. به همین دلیل، ادامه گفتگوی تخصصی در مورد کپی‌رایتینگ را به زمان دیگری موکول می‌کنیم.

• میکروکپی‌ها

میکروکپی‌ها متن‌های میکروسکوپی هستند که تجربه کاربری را در سایت یا اپلیکیشن، بهتر می‌کنند. اجازه بدهید باز هم به سراغ دیجیتالینگ برویم. وقتی وارد دیجیتالینگ می‌شوید در همان منوی اول نوشته شده است: «از کجا شروع کنم؟» این صفحه، صفحه دسته‌بندی‌های ما است. وقتی وارد آن می‌شوید تعدادی زیردسته می‌بینید.

ما می‌توانستیم خیلی راحت، نام آن را «دسته‌بندی‌ها» بگذاریم. ولی آن را «از کجا شروع کنم؟» صدا زدیم تا کسانی که می‌خواهند فعالیت خود را شروع کنند و چیزی یاد بگیرند سردرگم نشوند. گذشته از این، چنین عبارت کوتاهی، حس خوبی را در کاربر به وجود می‌آورد؛ انگار که سایت دارد با او حرف می‌زند و حتی بهتر از آن، کاربر وارد سایتی شده است که با آن احساس غریبگی نمی‌کند و خیلی راحت‌تر با آن پل ارتباطی می‌سازد.

12 درصد از کل کلیک‌های انجام شده روی صفحه، روی گزینه «از کجا شروع کنم؟» بوده است.

نمونه دیگر در سایت دیجیتالینگ به بخش نظرات مربوط می‌شود. ما در این بخش به جای آنکه بگوییم: «نظرات کاربران» نوشتیم: «گپ و گفت کاربران» یا به جای دکمه «ارسال نظر» نوشتیم: «سوال/نظرم را بفرست» که در واقع از زبان شما است.

تمام این‌ میکروکپی‌ها متن‌های کوچکی هستند ولی تاثیرهای جالبی دارند و ما را از متن‌های آبکی و یخ‌زده رایج که ارتباطی با کاربر برقرار نمی‌کنند، دور کردند.

ورود به جالب‌ترین بخش هنرهای مفهومی؛ تصاویر

واژه‌ها هر چقدر هم که قدرتمند باشند باز هم زور بازویشان حد و اندازه‌ای دارد و یک‌جاهایی از تصویرها عقب‌تر می‌مانند. در ادامه گفتگویمان به معرفی انواع فرمت‌های تصویری می‌پردازیم و با آنها آشناتر می‌شویم:

1. تصویر رئال یا تصویر واقعی

تمام تصویرهایی که به صورت واقعی هستند در این دسته قرار می‌گیرند؛ مثل عکس‌هایی که از خودتان در شبکه‌های اجتماعی می‌گذارید یا تصاویر بلاگرها رئال به شمار می‌روند.

2. تصاویر گرافیکی

تصویرهای گرافیکی، ترکیبی از چند المان و آیکون هستند؛ مثلا تصویرهایی که در بین محتواهای سایت دیجیتالینگ قرار می‌گیرند در این دسته گنجانده می‌شوند.

3. کاریکاتور

کاریکاتور، هنر ارائه تصویر اشخاص یا اشیا است که در آن صفات و خصوصیات بارز آن فرد یا جسم به شکلی اغراق‌آمیز، خنده‌دار و غیر طبیعی به تصویر کشیده می‌شود. درست مثل کاریکاتورهایی که از بازیگران، هنرمندان یا شخصیت‌های سیاسی کشیده می‌شوند و در آن یک بخش چهره این افراد به شکلی اغراق‌آمیز، بزرگ‌تر یا کوچک‌تر از اندازه طبیعی و به شکلی خنده‌دار طراحی می‌گردند.

برخی از آثار بزرگمهر حسین پور

همه کاریکاتورها یک چهره طنزگونه دارند. ما در ایران چند کاریکاتوریست معروف داریم که یکی از بزرگ‌ترین آنها «بزرگمهر حسین پور» است. می‌توانید با یک سرچ کوتاه در «اینستاگرام» یا «پینترست»، کاریکاتورهای او را ببینید.

اگر در زمینه مارکتینگ فعالیت می‌کنید سایتی به نام «marketoonist.com» وجود دارد که محتواهای کاریکاتوری جالبی را در زمینه مارکتینگ منتشر می‌کند. می‌توانید از آنها در سایت خودتان استفاده کنید.

4. اینفوگرافیک و میکرو اینفوگرافیک‌ها

عبارت «اینفوگراف» از دو بخش «اینفو» که کوتاه شده «اینفورمیشن» (Information) به معنی «اطلاعات» و بخش بعدی یعنی «گراف» کوتاه شده واژه «گرافیک» است.

اینفوگرافیک‌ها مجموعه‌ای از داده‌ها و اطلاعات هستند که در قالب تصویر به مخاطب انتقال داده می‌شوند. شاید این پرسش برایتان پیش بیاید که اصلا چرا باید به سمت اینفوگرافیک برویم؟ در پاسخ باید بگوییم که: «چون یکی از نیازهای مخاطب، درک سریع اطلاعات در بازه زمانی کوتاه است.»

شما خیلی سخت می‌توانید این کار را با کمک آمار و اطلاعات متنی انجام دهید. گذشته از این در برخی از زمینه‌ها شاید این نیاز احساس شود که از المان‌ها یا آیکون‌های ویژه‌ای استفاده کنید و آنها را در کنار اطلاعات کوتاه متنی قرار دهید. این ترکیب جالب، خلاقانه و مفید «اینفوگرافیک» نامیده می‌شود.

حالا میکرو اینفوگرافیک چیست؟

وقتی اینفوگرافیک به بخش‌های کوچک‌تری تقسیم می‌شود میکرو اینفوگرافیک، به وجود می‌آید. می‌توانید در اینستاگرام، نمونه‌هایی از میکرو اینفوگرافیک را ببینید. این ماجرا در لینکدین هم به صورت پست‌های اسلایدی به نمایش درمی‌آید.

البته گاهی میکرو اینفوگرافیک‌ها از همان اول به صورت میکرو تولید می‌شود؛ مثلا شاید آمار و داده‌هایی کوچک بودند که به وسیله ترکیب با متن و تصویر به میکرواینفوگرافیک تبدیل گشته‌اند.

دو نکته جالب در مورد اینفوگرافیک وجود دارند:

• معمولا اینفوگرافیک تصویر واقعی و رئال نیست بلکه تصویر گرافیکی است.
• هر تصویری که روی آن متنی نوشته شود اینفوگرافیک نیست. بیشتر وقت‌ها به چنین عکس‌هایی «عکس‌نوشته» می‌گویند؛ یعنی یک محتوای تصویری – رئال یا گرافیک – که شامل متن هم می‌شود. در اینفوگرافیک تصویر و آمار با هم ترکیب می‌شوند و باید یک متخصص گرافیک این کار را انجام دهد.
  

  نمونه‌ی عکس نوشته در سایت دیجیتالینگ

فرمت صدا؛ ورود به پادشاهی آواها

صداها هم شامل چند بخش می‌شوند:

• پادکست‌ها

به فایل‌های صوتی که در پادگیرها قرار می‌گیرند، پادکست می‌گویند. برای نمونه می‌توانید پادکست‌های دیجیتالینگ را در نظر بگیرید.

• صداهای زنده (لایو)

فرمت ویدیو؛ کامل‌ترین فرمت محتوایی

ویدیو، ترکیبی دلنشین و جذاب از تصویر، صدا و متن است که بخش گسترده‌تری از حواس انسان را به خودش مشغول می‌کند. بیایید با این فرمت جالب، بیشتر آشنا شویم:

1. ویدیو رئال یا واقعی

نمونه این ویدیوها در اطراف ما زیاد دیده می‌شود؛ مثلا وقتی یک نفر ویدیویی از خودش می‌گیرد و آن را در سایت یا اپلیکیشن‌ها می‌‌گذارد یک ویدیوی واقعی را به وجود آورده است.

نمونه ویدیو رئال در دیجیتالینگ

دوره‌های مختلف – مثلا دوره‌های دیجیتال مارکتینگ – که صدا و تصویر آن را ضبط می‌کنند و در اختیار دیگران قرار می‌دهند هم نمونه دیگری از این ویدیوهای رئال به شمار می‌روند.

2. موشن گرافیک

در موشن گرافیک، تعدادی کاراکتر گرافیکی به صورت هدفمند و بر اساس یک سناریو حرکت می‌کنند. می‌توان انیمیشن‌های ساده را نوعی موشن گرافیک صدا زد. این نوع از ویدیو پیچیدگی‌های زیادی دارد و بیشتر برای ساخت تبلیغات از آن استفاده می‌شود.

نمونه‌ای از موشن گرافیک در سایت پت پُرس

3. استاپ موشن

نوعی جالب از انیمیشن است که با استفاده از کاراکترها و المان‌های واقعی عکس‌برداری می‌شود. سپس این عکس‌ها با سرعت خاصی در کنار هم قرار می‌گیرند و به یک ویدیو تبدیل می‌شوند. اجازه بدهید مثالی برایتان بزنم.

تصور کنید من یک جعبه دارم و می‌خواهم آن را باز کنم. اگر از آن فیلم بگیرم، یک فیلم رئال ساخته‌ام اما اگر ماجرای باز کردن جعبه را به صورت مرحله‌های کوچک و عکس‌برداری از آنها به تصویر بکشم و در نهایت این عکس‌ها را در کنار هم قرار دهم، یک استاپ موشن ساخته‌ام. آقای «عقیل حسینیان» در این زمینه کارهای خوبی ارائه کرده‌اند که می‌توانید با سر زدن به پیج اینستاگرامشان آنها را ببینید.

نمونه استاپ موشن از عقیل حسینیان

4. محتوای ویدیویی زنده

مثل لایوهای اینستاگرام که در آنها به صورت زنده صحبت می‌کنید یا وبینارهای مختلف که به طور مستقیم با مدرس در حال ارتباط هستید یا همایش‌های آنلاین که به صورت زنده برگزار می‌شوند و شما می‌توانید با ارسال پیام در آنها مشارکت کنید؛ چیزی مانند همایش‌های «DM Talk».

اگر با مفهوم وبینار آشنا نیستید، پیشنهاد می‌کنم مقاله «وبینار چیست؟» را مطالعه کنید.

فرمت تعاملی؛ یک بده‌‌بستان واقعی و آنلاین

در محتواهای تعاملی شما در لحظه با سایت یا اپلیکیشن‌ها ارتباط برقرار می‌کنید. کوییزها را در نظر بگیرید. ما در کانال تلگرام دیجیتالینگ چند کوییز گذاشته‌ایم. وقتی شما به این کوییزها پاسخ می‌دهید می‌توانید درست یا نادرست بودن پاسخ‌های خود را در همان لحظه ببینید.

محتواهای تعاملی می‌توانند متن یا تصویر باشند؛ مثلا شما چند تصویر را انتخاب می‌کنید و پاسخ را می‌گیرید. حتی کپچاهای گوگل هم که برای تایید ربات نبودن از شما کوییز می‌گیرند هم نوعی محتوای تعاملی به شمار می‌روند. ناگفته نماند که این نوع فرمت محتوایی می‌تواند صوتی یا حتی ویدیویی هم باشد.

کدام نوع فرمت محتوایی، بهترین انتخاب خواهد بود؟

این پرسشی است که زیاد پرسیده می‌شود و نمی‌توان پاسخ دقیقی به آن داد. چون این موضوع به استراتژی شما، اهداف کارتان، مسیر کانتنت مارکتینگتان و اساس تولید محتوایتان بستگی دارد.

شاید مخاطب شما اصلا از محتوای متنی استقبال نکند و در عوض، عاشق ویدیو باشد و حتی شاید طرف‌دار شرکت در وبینار باشد که در آن صورت باید به سمت تولید محتواهای زنده، تغییر مسیر دهید.

اما در کل و به نظر من، بیشتر وقت‌ها «محتواهای تلفیقی» بهترین فرمت محتوایی به شمار می‌روند. چون نمی‌توانید در سایت خودتان مثلا فقط یک محتوای ویدیویی بگذارید. محتوای شما به کپشن نیاز دارد تا جذاب باشد و مخاطب را با خودش درگیر کند.

اگر به محتواهای سایت دیجیتالینگ سری بزنید می‌بینید که آنها ترکیبی از متن، تصویر و صدا هستند؛ یعنی همان محتوای تلفیقی. از این گذشته، شما نمی‌توانید از تمام فرمت‌های محتوایی استفاده کنید. میکرو کپی‌ها را در نظر بگیرید. تنها زمانی می‌توانید این نوع فرمت متنی را به کار بگیرید که صاحب سایت باشید. کپی‌رایتینگ هم که یک متن تبلیغاتی است و باید در جای خودش مورد استفاده قرار بگیرد.

خلاصه‌ای از آنچه با هم در انواع فرمت‌های محتوایی گفتیم:

• پنج نوع فرمت محتوایی وجود دارند که شامل: «متن»، «صدا»، «تصویر»، «ویدیو» و «محتوای تعاملی» می‌شوند.
• «مقاله»، «کپشن»، «خبر»، «کتاب الکترونیکی»، «کپی‌رایتینگ» و «میکرو کپی» انواع مختلف فرمت‌های متنی به شمار می‌روند.
• «تصاویر رئال»، «تصاویر گرافیکی»، «کاریکاتور»، «اینفوگرافیک و میکرواینفوگرافیک» دسته‌بندی‌های مختلف فرمت تصویر هستند.
• فرمت صدا به دو بخش اصلی «پادکست» و «صدای زنده» تبدیل می‌شود.
• «ویدیوهای رئال»، «موشن گرافیک»، «استاپ موشن» و «محتواهای ویدیویی زنده» انواع مختلف فرمت‌های ویدیویی به شمار می‌روند.
• در فرمت تعاملی، کاربر و سایت یا اپلیکیشن با یکدیگر ارتباط برقرار می‌کنند؛ مانند کوییزهای مختلف که در آن کاربر نمره خود را می‌بیند.
• چیزی به نام «بهترین روش استفاده از فرمت‌های محتوایی» وجود ندارد. شما باید بسته به اهداف و استراتژی خودتان روشی ویژه را به وجود بیاورید.
• تلفیق کردن انواع فرمت‌ها می‌تواند پیشنهادی عالی برای استفاده از فرمت‌های محتوایی باشد.

نظر شما چیست؟

بیشترین فرمت محتوایی که از آن استفاده می‌کنید چیست؟ آیا دلیل خاصی برای این کار دارید؟

لطفا نظر خود را در بخش گپ و گفت دیجیتالینگ با ما در میان بگذارید.